ریل آسانسور چیست؟
ریل آسانسور یکی از اجزای اصلی و حیاتی سیستم‌های آسانسور است که وظیفه راهنمایی و حمایت از کابین آسانسور و وزنه تعادل را در طول حرکت در شفت اسانسور برعهده دارد. این ریلها از جنس فولاد ساخته شده و به صورت عمودی در دو طرف شفت آسانسور نصب می‌شوند. طراحی و ساخت این ریلها باید با دقت فراوان و مطابق با استانداردهای بین‌المللی انجام شود تا از ایمنی و پایداری حرکت اسانسور در هنگام بالا و پایین رفتن اطمینان حاصل شود.
علاوه بر ایمنی، کیفیت ریل آسانسور نقش مهمی در کاهش لرزش و صدای ایجاد شده توسط آسانسور دارد. این امر به میزان قابل توجهی به تجربه کاربری سرنشینان اسانسور کمک میکند. ریلها باید به گونه‌ای نصب شوند که با هر بار استفاده از اسانسور، کابین به صورت روان و بدون هرگونه اختلالی حرکت کند. نصب و تنظیم صحیح ریلها برای دستیابی به حداکثر دقت و کارایی ضروری است و هر گونه ناهمواری یا انحراف در نصب ریلها می‌تواند به افزایش فرسودگی قطعات و کاهش عمر مفید اسانسور منجر شود.
وظایف ریل آسانسور چیست؟
۱- اولین وظیفه ریل آسانسور هدایت کابین و وزنه‌های تعادل در هنگام حرکت عمودی و جلوگیری از حرکات افقی کابین و کادر وزنه و برخورد آنها با دیواره‌های شفت می‌‌‌باشد.
۲- دو‌‌مین وظیفه ریل‌های آسانسور جلوگیری از نوسانات کابین به علت نیروهای خارج از مرکز در اثر جابه جایی نفرات یا بار داخل کابین آسانسور است
۳- سو‌‌مین وظیفه ریل‌های آسانسور توقف و نگه داشتن کابین در هنگام عملکرد مکانیزم ایمنی است. (ریلها در هنگام عملکرد ترمز ایمنی (پاراشوت) مانند دیسک‌های چرخ در خودرو عمل میکنند و فک‌های ترمز، کابین را به ریل قفل میکنند.
در نتیجه ریل آسانسور باید توان و استحکام لازم را داشته و تحمل نیروهای ناشی از عملکرد ترمز ایمنی و همچنین انحناء و پیچش‌های ناشی از بار نامتعادل داخل کابین را داشته باشد. ریل‌های آسانسور باید به گونه ای به سازه آسانسور متصل شوند که اثرات نا مطلوب ناشی از نشست ساختمان یا انقباض بتن به صورت خودکار یا با تنظیم ساده ای قابل اصلاح باشند.
بیشترین ریل‌هایی که در ایران مصرف می‌شوند و از جمله ریل‌های هستند که این شرکت عرضه میکند: ریل ساورای اسپانیا- ریل مونته‌فرو ایتالیا – ریل مونته فرو چین – ریل چیلیک ترک و … می‌‌‌باشند. محصولات ریل شرکت پیروز پرواز رو می‌توانید در قسمت انواع محصولات ریل آسانسور مشاهده بفرمایید.
در نصب ریل آسانسور به چه نکاتی باید توجه کرد؟
نصب ریل آسانسور به طور اصولی و صحیح حتی از جنس آلیاژ آنها نیز در حرکت کابین و کادر وزنه‌ها مهم تر است. ریل‌های راهنما، متعلقات و اتصالات آنها باید در مقابل بارها و نیروهایی که به آنها وارد می‌آید به اندازه کافی مقاوم باشند تا از کارکردن ایمن آسانسور اطمینان حاصل شود.
(توصیه می‌شود متناسب با ظرفیت کابین آسانسور، در ساختمان‌های بلند مرتبه (طول مسیر بیش از 40 متر) نیروهای ناشی از اصطکاک ریل‌های آسانسور با براکت‌ها ( رابط‌های اتصال ریلها به سازه) در اثر نشست یا انقباض ساختمان نیز، علاوه بر وزن ریلها و نیروی پاراشوت، منظور شود.)
فاصله هریک از ریلها تا کف چاهک متناسب با سرعت آسانسور و ارتفاع کل ساختمان تعیین میگردد.
توصیه می‌شود به ازاء هر 10 متر طول ریل، 1 الی 2 میلی متر فاصله بین زیر ریل و صفحه کف چاهک باقی بماند. این فاصله به این جهت است که در انبساط ریلها یا نشست ساختمان، ریلها بتوانند در امتداد محور مستقیم خود حرکت کنند و در اصطلاح از وسط شکم ندهند.
انواع ریل از نظر روند تولید
ریل‌های راهنما در اصطلاح به دو صورت نورد سرد و ماشین کاری شده ساخته می‌شود. البته دقت ماشین‌کاری بسته به سرعت آسانسوری که مخاطب استفاده از این ریلها هستند، متفاوت است. از آنجاییکه مبنای نصب درب‌های طبقات ریل‌های آسانسور هستند، و اگر ناشاقول باشند همواره آسانسور یا خراب خواهد بود و یا اینکه عملکرد خیلی بی کیفیتی و نا ایمنی خواهد داشت. در نتیجه بسیار مهم است که ریل آسانسور در هنگام نصب شاقول شده باشد و فاصله بین آنها در طول تراول (مسیر حرکت کابین و متعلقات) ثابت باشد.
نصب ناصحیح و یا سطوح خشن در تماس باعث ارتعاش در کابین و یا وزنه تعادل می‌شود و باعث نیروهای دینا‌‌میکی متغیر در طول مسیر حرکت کابین میگردد. این نیرو‌‌ها باعث تغییرات در مقاومت اصطکاکی در روی ریلها شده و عامل تغییر دربار وارد شده به موتور آسانسور هستند و همچنین موجب افزایش مصرف برق می‌گردند.
مراحل ساخت ریل آسانسور
ساخت ریل‌های آسانسور فرآیندی پیچیده و دقیق است که از چندین مرحله تولید و کنترل کیفیت تشکیل شده است. ابتدا، مواد اولیه که معمولاً از فولاد با کیفیت بالا هستند، انتخاب و آماده سازی می‌شوند. فولاد باید دارای خواص مکانیکی مناسبی باشد تا بتواند وزن اسانسور و نیروهای وارد بر آن را تحمل کند و همچنین از دوام و مقاومت کافی در برابر خوردگی و سایش برخوردار باشد.
در مرحله بعد، فولاد به وسیله فرآیندهایی مانند نورد گرم به شکل نهایی ریلها درآورده می‌شود. نورد گرم فرآیندی است که در آن فولاد در دماهای بسیار بالا قرار می‌گیرد تا به راحتی قابل شکل‌دهی باشد. پس از شکل‌دهی، ریلها ممکن است تحت عملیات حرارتی قرار گیرند تا خواص مکانیکی آنها بهبود یابد و مقاومت بیشتری در برابر فشار و تنش‌های وارد بر آنها در حین استفاده ایجاد شود.
پس از عملیات حرارتی، ریلها به مرحله پرداخت و تمام‌کاری می‌رسند، جایی که سطوح آنها صاف و یکنواخت شده و هرگونه ناهمواری یا پستی و بلندی از بین می‌رود. این کار به منظور کاهش اصطکاک و افزایش دقت حرکتی اسانسور انجام می‌شود. در نهایت، ریلها تحت آزمایش‌ها و بازرسی‌های دقیق کیفیت قرار می‌گیرند تا از رسیدن به استانداردهای صنعتی و ایمنی اطمینان حاصل شود.
تمامی این مراحل به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا اطمینان حاصل شود که ریل‌های اسانسور نه تنها از نظر ساختاری بلکه از نظر عملکردی نیز در سطح بالایی قرار دارند، تضمین‌کننده ایمنی و راحتی سرنشینان اسانسور در طول استفاده از آن باشند.
اهمیت ریل آسانسور در ساختمان
اهمیت ریل‌های آسانسور در ساختمان نمی‌تواند به اندازه کافی تأکید شود. ریلها به عنوان محور اصلی هدایت و حفظ تعادل کابین عمل میکنند. از این رو، دقت در انتخاب و نصب ریل‌های آسانسور برای تضمین ایمنی کلی ساختمان حیاتی است. یک ریل با کیفیت پایین یا نصب نادرست می‌تواند منجر به حوادثی نظیر افتادن یا بیرون زدن آسانسور از مسیر شود، که می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی و امنیت ساکنین ایجاد کند.
علاوه بر این، ریل‌های مناسب و مطمئن تاثیر بسزایی در عملکرد بی‌صدا و روان آسانسور دارند، که این خود به بهبود کیفیت زندگی و رضایت ساکنین کمک میکند. به همین دلیل، مهندسان و طراحان باید در انتخاب و نصب ریلها دقت نظر ویژه‌ای به خرج دهند تا از پایداری و ایمنی طولانی‌مدت سیستم آسانسور اطمینان حاصل کنند.
انواع ریل آسانسور
آسانسورها با استفاده از دو نوع اصلی ریل، کششی و هیدرولیک، حرکت میکنند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. ریل‌های آسانسور کششی، که معمولاً برای ساختمان‌های بلند مرتبه طراحی شده‌اند، به دلیل دقت بالا در حرکت و توانایی حمل بارهای سنگین، انتخابی محبوب هستند. این نوع ریلها از فولاد مقاوم ساخته می‌شوند تا بتوانند وزن و فشار ناشی از حرکت مداوم را تحمل کنند.
در مقابل، ریل‌های آسانسور هیدرولیک، که بیشتر در ساختمان‌های کم‌ارتفاع با ترافیک متوسط استفاده می‌شوند، از یک سیستم پمپاژ روغن برای بلند کردن و پایین آوردن کابین استفاده میکنند. این آسانسورها معمولاً به دلیل نصب آسان‌تر و هزینه‌های نگهداری پایین‌تر مورد توجه قرار می‌گیرند. هر دو نوع ریل نیاز به برخی اجزای مشترک دارند، مانند ریل‌های راهنما و کفشک‌ها، که وظیفه‌ی هدایت و حفظ تعادل کابین آسانسور در طول حرکت را بر عهده دارند. انتخاب نوع ریل بستگی به موارد استفاده، بودجه، و انتظارات از عملکرد آسانسور دارد.
ریل آسانسور کششی (Traction Elevator Rails)
اجزای ریل آسانسور کششی
- براکت (Bracket): براکت‌ها نقش حیاتی در ثابت نگه داشتن ریل‌های آسانسور در دیواره‌های چاه آسانسور دارند. این قطعات معمولاً از فولاد ساخته شده و به فواصل منظم در طول ریل نصب می‌شوند تا از ثبات ریل در برابر بار دینامیک حرکت کابین و وزنه تعادل پشتیبانی کنند. طراحی دقیق براکت‌ها برای مقاومت در برابر نیروهای عمودی و افقی حیاتی است.
- کفشک (Shoe): کفشک‌ها از اجزاء مهم در تماس مستقیم با ریلها هستند. این قطعات به کناره‌های کابین یا وزنه تعادل متصل شده و به آنها اجازه می‌دهند که به آرامی و با کمترین اصطکاک ممکن در طول ریلها حرکت کنند. جنس کفشک‌ها معمولاً شامل مواد پلیمری با دوام یا بلوک‌های فلزی با پوشش لاستیکی است تا از آسیب رسیدن به ریل و کاهش صدا حین حرکت کمک کند.
- ریل راهنما (Guide Rail): ریل‌های راهنما عمودی و اصلی هستند که وظیفه‌ی اصلی آنها هدایت دقیق و ایمن کابین آسانسور و وزنه تعادل است. این ریلها معمولاً از فولاد مقاوم به فرسایش ساخته می‌شوند تا تحمل وزن و فشار حاصل از حرکت مداوم را داشته باشند.
مزایا و معایب ریل آسانسور کششی
– مزایا: این نوع ریلها برای آسانسورهایی با سرعت بالا و طول مسیر زیاد ایده‌آل هستند. آنها قادرند وزن بیشتری را نسبت به سایر انواع حمل کنند و عملکرد آنها در ساختمان‌های بلند مرتبه بسیار مطلوب است.
– معایب: نصب و نگهداری ریل‌های کششی ممکن است هزینه‌بر باشد و نیاز به تجهیزات و فضای بیشتری دارد. همچنین، در مواردی که موتور آسانسور خراب شود، تعمیر آن می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد.
ریل آسانسور هیدرولیک (Hydraulic Elevator Rails)
اجزای ریل آسانسور هیدرولیک
1. سیلندر (Cylinder): سیلندر محفظه‌ای است که در آن روغن تحت فشار قرار می‌گیرد تا پیستون را به حرکت درآورد. این بخش عمودی و معمولاً زیر کابین آسانسور قرار دارد و به صورت مستقیم کابین را بالا و پایین می‌برد.
2. پیستون (Piston): پیستون قطعه‌ای است که در داخل سیلندر حرکت میکند و به لطف فشار روغن، کابین را بالا می‌برد. طراحی و متریال پیستون باید به گونه‌ای باشد که بتواند فشار و وزن زیاد را تحمل کند.
3. ریل راهنما (Guide Rail): همانند ریل‌های کششی، ریل‌های هیدرولیک نیز به منظور حفظ تعادل و هدایت صحیح کابین به کار می‌روند. این ریلها به کمک براکت‌ها به دیوار چاه آسانسور متصل می‌شوند.
مزایا و معایب ریل آسانسور هیدرولیک
– مزایا: نصب آسان و هزینه‌های نسبتا پایین‌تر در مقایسه با آسانسورهای کششی، قابلیت اطمینان بالا و نگهداری آسان‌تر. این آسانسورها برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع مناسب هستند.
– معایب: مصرف انرژی بیشتر به دلیل نیاز به پمپ کردن روغن، محدودیت‌های ارتفاعی به دلیل طراحی هیدرولیک و احتمال نشت روغن که می‌تواند به محیط زیست آسیب برساند.
انتخاب ریل مناسب برای آسانسور
انتخاب ریل مناسب برای آسانسور یکی از مهم‌ترین تصمیمات فنی در طراحی و نصب آسانسور است. ریل آسانسور باید بتواند نیازهای خاص ساختمان و استفاده‌کنندگان آن را پوشش دهد. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر عوامل موثر بر انتخاب ریل آسانسور پرداخته‌ایم:
نوع آسانسور (کششی یا هیدرولیک)
انتخاب بین آسانسور کششی و هیدرولیک بستگی به نیازهای خاص ساختمان دارد. آسانسورهای کششی برای ساختمان‌های بلند مرتبه مناسب هستند، زیرا می‌توانند بارهای سنگین‌تری را در ارتفاعات بیشتر و با سرعت بالاتر حمل کنند. در حالی که آسانسورهای هیدرولیکی برای ساختمان‌های کم ارتفاع ترجیح داده می‌شوند به دلیل هزینه‌های نصب و نگهداری پایین‌تر و نیاز به فضای کمتر برای ماشین آلات.
ظرفیت و سرعت آسانسور
ریل‌های آسانسور باید بتوانند وزن کلی کابین و بارهای آن را تحمل کنند. ظرفیت باربری و سرعت حرکت آسانسور مستقیماً تأثیرگذار بر انتخاب جنس و ابعاد ریلها است. ریل‌های سنگین‌تر و مقاوم‌تر برای آسانسورهای با ظرفیت بالا و سرعت‌های زیاد ایده‌آل هستند.
ارتفاع ساختمان
ارتفاع ساختمان تعیین‌کننده نوع ریل و سیستم آسانسور است. در ساختمان‌های بسیار بلند، استفاده از آسانسورهای کششی با ریل‌های فولادی مقاوم اجتناب‌ناپذیر است، زیرا باید بتوانند به طور مؤثری وزن و فشار ناشی از حرکت را در ارتفاعات بالا مدیریت کنند.
